Hoàng liên gai (Berberis julianae C.K. Schneid), vốn là cây thuốc được sử dụng theo kinh nghiệm dân gian để chữa các bệnh lý liên quan đến đường ruột, có hàm lượng Berberin trong thân và rễ lên tới 3%. Phát triển, khai thác nguồn gen Hoàng liên gai nói riêng cũng như các loài dược liệu trong giai đoạn tới sẽ mở ra cơ hội rất lớn cho tỉnh Lào Cai trong giao thương, tham gia thị trường trong nước và quốc tế về dược liệu và dược phẩm có nguồn gốc tự nhiên. Nhận thức rõ điều đó, từ năm 2017, Vườn quốc gia Hoàng Liên đã tiến hành thực hiện đề tài “Nghiên cứu khai thác & phát triển nguồn gen Hoàng liên gai (Berberis julianae C.K. Schneid) làm nguyên liệu sản xuất thuốc”.

Các biện pháp bảo tồn và duy trì tại chỗ đối với loài Hoàng liên gai trước đây chưa thực sự hiệu quả; loài trong tự nhiên bị khai thác nhiều, sản phẩm được bày bán phổ biến ở các chợ địa phương. Để sản xuất được lượng dược liệu đáp ứng đủ cho nhu cầu sử dụng của Nhân dân, đề tài đã tiến hành thử nghiệm nhân giống Hoàng liên gai bằng phương pháp giâm hom nhằm cho năng suất, chất lượng cao hơn. Đây là biện pháp nhân giống vô tính đảm bảo đặc điểm di truyền của cây mẹ, chất lượng cây con đồng đều và số lượng nhanh, làm giảm giá thành sản xuất và mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Nhân giống Hoàng liên gai bằng phương pháp giâm hom

Qua thu thập và khảo sát tại các tuyến rừng VQG Hoàng Liên, nhóm nghiên cứu đã xây dựng được 02 vườn giống gốc đảm bảo cung cấp vật liệu nghiên cứu cho đề tài. Cây giống gốc Hoàng liên gai là những cây trội, sinh trưởng tốt, không bị sâu bệnh, cành được lựa chọn để cắt hom là cành bánh tẻ; Hom giống đạt tiêu chuẩn có màu sắc đồng đều, tương đối thẳng, ruột có màu vàng nhạt, chiều dài lý tưởng từ 15-17 cm, đường kính từ 0,3-0,7 cm, có từ 3 mắt ngủ trở lên trên một hom. Hom giống sau khi cắt được xử lý ngay bằng thuốc trừ nấm và chất kích thích sinh trưởng IBA để phòng nấm bệnh và tăng khả năng ra rễ của hom.

Cành bánh tẻ được lựa chọn để cắt hom

Hom giống và chiều dài hom đạt tiêu chuẩn

Hoàng liên gai thuộc loài cây ưa ẩm, chịu bóng khi còn nhỏ, sau ưa sáng; thích nghi với vùng có khí hậu á nhiệt đới núi cao, thích hợp với các loại đất thịt nhẹ, hàm lượng chất hữu cơ cao, giữ ẩm nhưng thoát nước tốt. Độ ẩm cần thiết trên 4%, độ pH thích hợp từ 6-7. Qua thí nghiệm, sau 120 ngày theo dõi cho thấy tỷ lệ sống của cây con phát triển từ hom với thành phần giá thể bầu ươm là đất vườn + cát pha tỷ lệ 1:1cho kết quả cao nhất, với tỷ lệ ra mô sẹo của cây con đạt 86,77%, tỷ lệ ra rễ 83,00%. Trước khi cắm hom, bầu đất cần được tưới ẩm 80-85%, hom được cắm thẳng đứng, lá xuôi theo chiều gió, cuống lá gần sát đất. Không cắm sâu quá mầm dễ bị thối, sau khi cắm xong phải tưới ẩm ngay, tốt nhất là tưới dưới dạng sương mù.

Hom Hoàng liên gai đã ra mô sẹo

Cây giống đủ tiêu chuẩn xuất vườn

Sau 3 năm nghiên cứu, đề tài cho thấy tính khả thi của việc phát triển bền vững nguồn gen Hoàng liên gai, vừa đáp ứng nhu cầu làm nguyên liệu sản xuất thuốc, vừa góp phần bảo tồn nguồn gen loài thực vật rừng nguy cấp, quý, hiếm thuộc nhóm IA, Nghị định 06/2019/NĐ-CP ngày 22/01/2019 của Chính phủ./.

Minh Trang – Phòng Khoa học và HTQT