Ngày 01/7/2024, Trung tâm Cứu hộ, bảo tồn và Phát triển sinh vật Hoàng Liên đã tiếp nhận một cá thể Cu li nhỏ từ Hạt Kiểm lâm huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái.
Cá thể Cu li nhỏ này do người dân tự nguyện giao nộp, sau khi hoàn tất thủ tục theo quy định, Hạt Kiểm lâm huyện Yên Bình đã bàn giao cho Trung tâm tiếp nhận để chăm sóc, nuôi dưỡng, tái thả về môi trường tự nhiên.
Bàn giao cá thể Cu li nhỏ tại Trung tâm
Ở nước ta có Cu li lớn (Nycticebus bengalensis) và Cu li nhỏ (Nycticebus pygmaeus) thuộc Bộ linh trưởng, hai loài này đều nằm trong sách đỏ Việt Nam và là những loài động vật hoang dã được pháp luật Việt Nam bảo vệ ở mức cao nhất bởi chúng thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ (Nhóm IA – Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm kèm theo Nghị định số 84/2021/NĐ-CP ngày 22/9/2021 của Chính phủ); Phụ lục I- công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp (Thông báo số 25/TB-CTVN ngày 17/02/2023 của Cơ quan thẩm quyền quản lý CITES Việt Nam). Mọi hành vi săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, buôn bán Cu li trái phép là hành vi vi phạm pháp luật và sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Tùy vào mức độ vi phạm, đối tượng vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự lên đến 15 năm tù theo Điều 244 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017.
Cá thể Cu li lớn (bên trái), Cu li nhỏ (bên phải)
Cu li có nơi gọi là con cù lần, khỉ gió, mắc cỡ, xấu hổ bởi chúng có đặc điểm ban ngày cuộn tròn mình lại để ngủ, khi gặp ánh sáng lớn dùng hai bàn tay trước ôm đầu, che mặt, che mắt; ban đêm đi kiếm thức ăn; chúng rất hiền và chậm chạp. Cả hai loài Cu li đều có kích cỡ khá nhỏ, Cu li lớn dài khoảng 25-35 cm, còn Cu li nhỏ dài khoảng 15-25 cm. Chúng đều có bộ lông màu hung, ngoại hình khá giống nhau; điểm phân biệt là Cu li lớn có dải lông sẫm rõ nét trên gáy và lưng. Cu li sống chủ yếu ở các khu rừng xanh, rừng nguyên sinh hoặc rừng thứ sinh, thức ăn là các loài côn trùng, bọ cánh cứng, quả cây, lá nõn cây, trứng chim và chim non trong tổ,... Do tập tính ăn đêm, Cu li có đôi mắt to, tròn với khả năng nhìn tốt trong bóng tối.
Cu li có đôi mắt to, tròn
Cu li cũng là loài đặc biệt nhất trong Bộ linh trưởng, ngoài khả năng chỉ leo trèo, không thể chạy hay nhảy được thì chúng còn có khả năng tự tạo chất độc để bảo vệ cơ thể khỏi ký sinh trùng và còn dùng để phòng vệ chống lại kẻ thù. Phần độc này nằm ở phần trong của cánh tay trước và được tiết ra cùng mồ hôi và khi chúng căng thẳng. Khi Cu li liếm phải, chất độc sẽ theo tuyến nước bọt, do vậy nếu không may bị loài này cắn, con mồi cảm thấy đau đớn toàn thân. Chất độc của Cu li có thể gây phù nề, nôn mửa, mất vài tuần để chữa lành ở người và để lại sẹo.
Tuyến độc trong cánh tay của Cu li
Trong những trường hợp cực đoan, đối với một số người mẫn cảm với nọc độc này, vết cắn từ răng của Cu li có thể khiến họ bị sốc phản vệ, dẫn đến tử vong nếu không được cứu chữa kịp thời. Do đó, mọi người dân không vì tính hiếu kỳ và thích thú với biểu hiện chậm chạp của chúng mà trêu chọc hay bắt, nuôi làm thú cưng để tránh hậu quả đáng tiếc.
Cá thể Cu li nhỏ được chăm sóc tại Trung tâm
Từ đầu năm đến nay, Trung tâm đã thực hiện tiếp nhận 56 cá thể thuộc 17 loài động vật hoang dã, trong đó có 10 cá thể Cu li được các cơ quan chức năng và người dân các tỉnh Lào Cai, Lai Châu, Hải Dương và Yên Bái bàn giao. Đây là tín hiệu tốt trong việc toàn dân chung tay bảo vệ loài động vật hoang dã quý hiếm này trước nguy cơ tuyệt chủng.
Văn Tú - TTCH