Một góc rừng VQG Hoàng Liên

Vườn Quốc gia Hoàng Liên được thành lập ngày 12/7/2002 theo Quyết định số 90/2002/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ là đơn vị sự nghiệp có thu, trực thuộc UBND tỉnh Lào Cai; chịu trách nhiệm bảo vệ và phát triển rừng; bảo tồn đa dạng sinh học, phục hồi các hệ sinh thái rừng; nghiên cứu khoa học, hợp tác quốc tế; phát triển du lịch sinh thái và giáo dục môi trường; góp phần ổn định và phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Về bộ máy hoạt động, VQG Hoàng Liên có tổng biên chế 118 người trong đó 51 công chức, 64 viên chức, 03 hợp đồng 68, 06 nhân viên hợp đồng phát triển rừng. VQG Hoàng Liên có Phòng Tổ chức hành chính, Kế hoạch tài chính, Khoa học và hợp tác quốc tế; Trung tâm Giáo dục môi trường và dịch vụ môi trường Hoàng Liên; Trung tâm Cứu hộ, bảo tồn và phát triển sinh vật Hoàng Liên và Hạt Kiểm lâm Hoàng Liên.

Hiện nay VQG Hoàng Liên được giao quản lý với tổng diện tích 28.509 ha. Trong đó diện tích ở tỉnh Lào Cai là 21.009 ha, thuộc địa bàn các xã San Sả Hồ, Lao Chải, Tả Van, Bản Hồ (huyện Sa Pa). Phần diện tích thuộc tỉnh Lai Châu 7.500 ha thuộc các xã Trung Ðồng, Phúc Khoa (huyện Tân Uyên).

Trong suốt 15 năm xây dựng và phát triển, Vườn Quốc gia Hoàng Liên đã thực hiện tốt các chức năng của một khu rừng đặc dụng được coi là quan trọng nhất cả nước.

Về công tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng, hàng năm VQG Hoàng Liên luôn trú trọng và quan tâm đến công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về bảo vệ rừng (năm 2016 tổ chức 68 buổi với trên 6.200 lượt người tham dự), đặc biệt trong nhiều năm liên tục, đã tổ chức các cuộc thi bảo vệ rừng. Bên cạnh việc tuyên truyền đến người dân đơn vị còn thường xuyên tuyên truyền đến học sinh từ Tiểu học đến THPT thông qua các buổi chào cờ hàng tuần, sinh hoạt ngoại khóa, trải nghiệm thực tế,… Nhờ đó mà nhận thức và ý thức tham gia bảo vệ rừng của cộng đồng dân cư đã được nâng lên rõ rệt.

Trên diện tích 28.509 ha rừng và đất rừng được quản lý bảo vệ tốt trong suốt thời gian qua, đường ranh giới giữa 03 loại rừng được cắm mốc đầy đủ, toàn bộ vùng lõi được phân chia thành các tiểu khu và giao cho từng Kiểm lâm viên tổ chức quản lý, bảo vệ. Công tác tuần tra kiểm soát được tổ chức chặt chẽ, hàng tháng tại địa bàn đều tổ chức các đợt tuần tra rừng tận gốc. Đặc biệt trong dịp tết Nguyên Đán năm 2016, 2017 VQG Hoàng Liên đã phối hợp với CSCĐ tỉnh, Công an huyện Sa Pa, Hạt Kiểm lâm huyện Sa Pa và tổ BVR tổ chức tuần tra, kiểm tra rừng nhằm ngăn chặn tình trạng buôn bán, vận chuyển lâm sản trái phép. Nhờ làm tốt công tác quản lý bảo vệ rừng nên đã phát hiện, ngăn trặn triệt để các vụ vi phạm Luật BV&PTR. Trong năm 2015 đã phát hiện xử lý 60 vụ, năm 2016 phát hiện xử lý 69 vụ. Ngay trong 6 tháng đầu năm 2017 đã phát hiện xử lý  29 vụ, tịch thu tang vật 5,165 m³ gỗ các loại, phạt tiền xử lý hành chính 74,25 triệu đồng, tiền bán thanh lý tang vật là 111,6 triệu đồng.

Kiểm lâm VQG Hoàng Liên tuần tra rừng

Từ khi thành lập, VQG Hoàng Liên đã thực hiện công tác giao khoán bảo vệ rừng đến từng hộ dân, cộng đồng thôn bản bằng nguồn kinh phí dự án 661. Từ năm 2014 đến nay ngoài nguồn kinh phí giao khoán bảo vệ được UBND tỉnh cấp, VQG Hoàng Liên còn thực hiện chương trình giao khoán bảo vệ rừng gắn với kinh phí Dịch vụ môi trường rừng, Trong năm 2016, đã thực hiện giao khoán bảo vệ 8.600,4 ha rừng cho 19 thôn thuộc địa bàn huyện Sa Pa với đơn giá 327.000 đồng/ha/năm nhằm giúp người dân sinh sống trong vùng có thêm thu nhập, hỗ trợ phát triển cộng đồng thôn bản để người dân gắn kết với VQG trong việc quản lý bảo vệ rừng.

Trong 15 năm qua, VQG Hoàng Liên đã tự thực hiện và hợp tác với các đơn vị, các tổ chức như Viện Sinh thái và Tài nguyên sinh vật, Viện Khoa học Việt Nam, Viện Khoa học lâm nghiệp, Viện Dược liệu, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam,Trường Đại học KHTN, Trường Đại học Lâm nghiệp, Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên; Hội động vật Luân Đôn (Anh), Bảo tàng Quốc gia Úc, VQG Pyrenees (CH Pháp), các tổ chức, các nhà khoa học trong nước và quốc tế khác thực hiện các chương trình nghiên cứu khoa học, thu thập mẫu tiêu bản động thực vật phục vụ nghiên cứu. Kết quả đã hoàn thành lập danh lục các loài động, thực vật hiện có. Hàng năm đều tổ chức sưu tập và bảo quản hàng ngàn mẫu tiêu bản động thực vật làm cơ sở cho việc đào tạo, nghiên cứu. Kết quả nghiên cứu quan trọng nhất phải kể đến, đó là việc phát hiện và công bố trên 10 loài mới, trong đó phải kể đến là 02 loài Lưỡng cư Leptolalax và Oreolalax cực kì nguy cấp được các chuyên gia Bảo tàng Úc và Hội động vật Luân Đôn Anh nghiên cứu phát hiện, ghi nhận tại VQG Hoàng Liên nằm trong Sách đỏ thế giới năm 2015.

Kiểm tra kết quả nuôi cấy mô tế bào

15 năm qua VQG Hoàng Liên đã thực hiện nhiều đề tài, công trình nghiên cứu khoa học. Một số đề tài lớn phải kế đến đó là Đề tài Điều tra đánh giá khu hệ thực vật kết hợp khảo sát khu hệ thú (2003 – 2004); “Nghiên cứu các phương pháp nhân giống một số loài Đỗ quyên” (2004); Sản xuất một số Giống Hoa Lan bằng PP NCMTB (2006 -2009); “Điều tra, đánh giá tínhđa dạng của khu hệ bướm; xây dựng bộ sưu tập mẫu bướm làm cơ sở đề xuất các biện pháp bảo tồn các loài bướm”(2008 -2009); “Khai thác và phát triển nguồn gen Tam thất hoang, Hoàng liên ô rô làm nguyên liệu sản xuất thuốc” (2013 – 2016); “Nghiên cứu xây dựng mô hình cây đặc sản rừng Đẳng Sâm”(2014 – 2018); Dự án Trồng rừng Sơn tra trong phân khu phục hồi sinh thái (2014-2018); Dự án Nhân giống một số loài hoa lan bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào cung cấp cho các xã trên địa bàn huyện Sa Pa (2014 – 2018); “Nghiên cứu phát triển trồng Sâm Ngọc Linh ở một số vùng núi có điều kiện tương tự núi Ngọc Linh; Dự án thí điểm hỗ trợ phát triển Nông nghiệp các xã vùng lõi VQG Hoàng Liên (2017 – 2019) – Agrisud…

Với những thành công đã đạt được, VQG Hoàng Liên tiếp tục đề xuất và thực hiện một số đề tài, dự án góp phần quản lý, bảo tồn và phát triển đa dạng sinh học trong thời gian tới như: Đề tài “Bảo tồn và phát triển quần thể loài Vân Sam Phan si păng, Hoàng liên chân gà, Sâm vũ diệp”; “Sản xuất giống một số loài cây dược liệu có giá trị kinh tế cung cấp cho người dân”; “Nhân nuôi thử nghiệm 03 loài động vật Cu li lớn, Cu li nhỏ, Rùa đầu to”...

VQG Hoàng Liên hiện không chỉ được biết đến về sự phong phú và đa dạng về các loài động thực vật hoang dã, mà tại đây còn là một địa chỉ du lịch sinh thái hấp dẫn. VQG Hoàng Liên đã và đang xúc tiến mở thêm nhiều tuyến điểm du lịch như: Tuyến leo núi chinh phục đỉnh Fansipan, Tuyến du lịch sinh thái Suối Vàng – Thác Tình yêu, Vũng rồng – Giếng tiên, Tuyến tham quan rừng già cổ thụ, quần thể cây Di sản,… nhờ làm tốt công tác tuyên truyền quảng bá mà trong nhữngnăm qua, lượng khách du lịch đến tham quan VQG Hoàng Liên tăng lên đáng kể. Chỉ tính riêng trong năm 2016 đã thu hút trên 107.000 lượt khách, đạt doanh thu trên 7,5 tỷ đồng.

Thác Tình yêu

Mặc dù mới được thành lập năm 2014 song đến nay Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và phát triển sinh vật đã có một bộ máy tổ chức và cơ sở vật chất tạm đáp ứng yêu cầu về cứu hộ bảo tồn. Cũng nhờ làm tốt công tác tuyên truyền, vận động mà Trung tâm đã thực hiện tiếp nhận cứu hộ hàng trăm vụ. Trong năm 2016, Trung tâm đã tiếp nhận 25 vụ gồm 50 cá thể thuộc 19 loài động vật và trên 7 vạn cây Thông đỏ Hàn Quốc. Với đội ngũ viên chức, nhân viên yêu nghề, nhiệt tình trong công tác Trung tâm đã cứu hộ, chăm sóc sức khỏe thành công nhiều loài động vật góp phần thực hiện 2 đợt tái thả động vật hoang dã năm 2016. Hiện nay Trung tâm đang thực hiện cứu hộ, chăm sóc 119 cá thể thuộc 36 loài. Trong đó 90 cá thể động vật cứu hộ, bảo tồn thuộc 34 loài và 29 cá thể động vật kinh tế thuộc 02 loài và trên 65.000 cây thuộc 85 loài.

Trong thời gian qua, VQG Hoàng Liên đã vinh dự đón nhiều đồng chí lãnh đạo cao cấp của Đảng, Nhà nước đến thăm và làm việc, trong đó có Tổng Bí thư Nông Đức Mạnh; Chủ tịch nước Trần Đức Lương, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết; nguyên Ủy viên Bộ Chính trị Ban chấp hành Trung ương Đảng CSVN,Trưởng ban Tổ chức Trung ương Hồ Đức Việt; Bộ Trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Cao Đức Phát và rất nhiều lãnh đạo cấp cao của Đảng, Nhà nước và các bộ ngành trung ương khác.

Trong suốt 15 năm xây dựng và phát triển của mình, tập thể công chức, viên chức tại VQG Hoàng Liên đã vinh dự được đón nhận cờ thi đua của Chính phủ, Bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh; nhiều cá nhân được tặng Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, của Bộ Trưởng NN&PTNT,Chủ tịch UBND tỉnh.

Để tiếp tục thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, VQG Hoàng Liên định hướng một số nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới như sau:

1. Công tác quản lý bảo vệ và phát triển rừng

- Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của nhân dân về giá trị và lợi ích của rừng; vận động nhân dân tham gia bảo vệ rừng, phòng cháy chữa cháy rừng, không khai thác các loại sinh vật rừng trái phép, không lấn chiếm đất rừng, chăn thả gia súc trong rừng…; tham gia trồng rừng tập trung, trồng cây phân tán; phát triển du lịch sinh thái trong VQG Hoàng Liên.

- Tiếp tục thực hiện việc giao khoán bảo vệ rừng gắn với chi trả DVMTR cho cộng đồng dân cư các thôn bản; củng cố, kiện toàn và từng bước chuyên nghiệp các tổ bảo vệ rừng; bố trí kinh phí hợp lý từ nguồn môi trường rừng hỗ trợ sinh kế góp phần nâng cao đời sống nhân dân.

- Tìm các nguồn vốn để sắp xếp ổn định dân cư gắn với chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp, cơ cấu lao động vùng đệm đặc biệt là 5 thôn đệm trong; từng bước giảm dần sự phụ thuộc của người dân vào sản xuất nông lâm nghiệp truyền thống; giảm dần số lao động nông nghiệp cũng như số nhân khẩu tại các thôn vùng đệm trong.

- Thường xuyên tuần tra, kiểm soát, phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh các trường hợp vi phạm Luật bảo vệ và phát triển rừng. Thực hiện tuần tra rừng tại gốc gắn với kiên quyết đóng cửa các cơ sở chế biến gỗ trên địa bàn.

- Gắn công tác bảo vệ và phát triển rừng với cấp ủy, chính quyền các xã, thôn. Đưa công tác bảo vệ và phát triển rừng thành các nghị quyết, chương trình, kế hoạch trọng tâm của cấp ủy, chính quyền xã, thôn.

2. Công tác nghiên cứu khoa học và hợp tác quốc tế

- Tập trung nghiên cứu bảo tồn các loài đặc hữu, quý hiếm. Lựa chọn nghiên cứu khai thác phát triển nguồn gen các loài dược liệu có giá trị kinh tế, y học cao phục vụ phát triển kinh tế, nâng cao đời sống nhân dân. Thử nghiệm trồng cây Tam Thất hoang dưới tán rừng ở các hộ người Dao, Dáy, Mông. Duy trì và mở rộng sản xuất giống các loài hoa lan, cây dược liêu, cây lâm nghiệp cảnh quan phục vụ các chương trình, dự án và thị trường.

- Tăng cường hợp tác với các vườn quốc gia, trường đại học, viện nghiên cứu, bảo tàng, vườn thú… trên thế giới để thực hiện các chương trình nghiên cứu bảo tồn và phát triển hệ sinh thái, bảo tồn và phát triển nguồn gen các loài có nguy cơ tuyệt chủng, các loài quý, hiếm.

3. Công tác quản lý, phát triển du lịch sinh thái và giáo dục môi trường

- Rà soát quy hoạch, lập đề án phát triển DLST; lập hồ sơ đề nghị công nhận các khu, điểm du lịch cấp tỉnh, điểm du lịch quốc gia. Huy động các nguồn lực để phát triển DLST dưới các hình thức liên doanh, liên kết; cho thuê môi trường rừng… để đa dạng các loại hình du lịch.

- Quản lý tốt và nâng cao chất lượng các tuyến chinh phục Fansipan và tuyến Suối Vàng Thác Tình yêu; xây dựng và đưa vào khai thác tuyến Vũng Rồng – Giếng Tiên, phát triển các sản phẩm du lịch mạo hiểm mới như leo thác nước, leo vách đá, leo cây… phù hợp với VQG Hoàng Liên. Đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến dulịch, quảng bá hình ảnh về du lịch VQG Hoàng Liên trên các phương tiện thông tin đại chúng.

- Tăng cường công tác giáo dục môi trường, hướng dẫn nhân dân địa phương tham gia vào các hoạt động du lịch sinh thái, du lịch văn hóa; đào tạo nâng cao trình độ về du lịch sinh thái cho người quản lý, người hướng dẫn du lịch, các doanh nghiệp du lịch và cộng đồng dân cư.

4. Công tác cứu hộ, bảo tồn và phát triển sinh vật

Tiếp nhận động vật hoang dã từ người dân hiến tặng

- Tiếp tục làm tốt công tác tiếp nhận, cứu hộ các loài động, thực vật hoang dã, nuôi phục hồi chức năng và thực hiện tái thả động vật hoang dã về môi trường sống tự nhiên.

- Thực hiện nuôi, trồng bảo tồn nguồn gen các loài nguy cấp, quý hiếm, loài đặc hữu của VQG Hoàng Liên; tiếp tục nuôi mở rộng đàn đối với các loài khỉ, cu li… Tiếp tục nghiên cứu nhân giống các loại cây ăn quả, cây lâm nghiệp cảnh quan, cây dược liệu, nuôi hươu, nhím… cung cấp cho thị trường.

- Làm tốt công tác đón tiếp và hướng dẫn các đoàn khách du lịch, học sinh sinh viên, các nhà nghiên cứu khoa đến tham quan, học tập và nghiên cứu.

5. Một số nhiệm vụ khác

- Thực hiện tốt công tác tổ chức, cán bộ từ tuyển dụng, quy hoạch, đào tạo, luân chuyển, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, bố trí sắp xếp công chức, viên chức trong các đơn vị trực thuộc đến việc đánh giá kết quả làm việc, khen thưởng, kỷ luật đúng quy định để tạo điều kiện cho mọi cá nhân phát huy năng lực hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

- Tiếp tục tìm các nguồn vốn đầu tư xây dựng mới trụ sở VQG Hoàng Liên, Hạt Kiểm lâm Hoàng Liên; Trung tâm Cứu hộ, Bảo tồn và phát triển sinh vật Hoàng Liên; nâng cấp và xây mới các trạm bảo vệ rừng, chòi quan sát, đường tuần tra bảo vệ rừng kết hợp DLST, mua sắm các trang thiết bị phục vụ công tác tuần tra kiểm soát, bảo vệ rừng, phòng cháy chữa cháy rừng, công tác hành chính, quản trị, tài vụ… từng bước đảm bảo trụ sở, trang thiết bị và nhà công vụ cho công chức, viên chức theo quy định.

Mười lăm năm đã trôi qua, quãng thời gian cũng đủ dài để mỗi chúng ta suy ngẫm. VQG Hoàng Liên hôm nay đã khang trang hơn, bề thế hơn, phát triển hơn. Trong số lãnh đạo, công chức, viên chức trước đây có người đã ra đi mãi mãi, nhiều người đã trưởng thành, là lãnh đạo của các đơn vị trong tỉnh, trong ngành. Chúng tôi luôn ghi nhớ và biết ơn những người đi trước, những người đã có công xây dựng và củng cố phát triển VQG Hoàng Liên để có được như ngày hôm nay. Chúng ta có quyền tự hào về những năm tháng gian lao vất vả bảo vệ cho những cánh rừng Hoàng Liên nguyên sinh xanh mãi đến hôm nay. Chúng tôi, những công chức, viên chức của VQG Hoàng Liên không thể bảo vệ tốt được 28.509 ha rừng và đất rừng Nhà nước đã giao cho, mà cần và rất cần đến sự đồng lòng hỗ trợ của các cấp các ngành, của cấp ủy chính quyền địa phương, cơ sở; sự chia sẻ, đồng thuận của chính mỗi người dân sinh sống trong VQG Hoàng Liên. Với sự giúp đỡ, đoàn kết và nhất trí, Đảng bộ, Ban Giám đốc và tập thể công chức viên chức VQG Hoàng Liên sẽ quyết tâm phấn đấu gìn giữ và phát triển VQG Hoàng Liên xứng đáng với danh hiệu Vườn Di sản ASEAN./.