MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Rừng là tài nguyên có khả năng tái tạo quý giá, rừng không những là cơ sở của sự phát triển kinh tế mà còn giữ chức năng sinh thái cực kỳ quan trọng, song nó là một hệ sinh thái phức tạp bao gồm nhiều thành phần với các quy luật sắp xếp khác nhau trong không gian và thời gian. Sự cân bằng và ổn định của rừng được duy trì bởi nhiều yếu tố mà con người hiểu biết còn rất hạn chế. Rừng tự nhiên ở nước ta hiện nay hầu hết đều là rừng thứ sinh ở những mức độ thoái hoá khác nhau. Nguyên nhân chủ yếu là do con người khai thác lạm dụng, đốt nương làm rẫy. Độ che phủ đã giảm từ 43% năm 1943 xuống 28,4% năm 1990, làm tăng các ảnh hưởng bất lợi của môi trường sống đối với con người như bão, lũ, hạn hán, ô nhiễm không khí. Trong những năm qua, diện tích rừng có chiều hướng tăng lên.Theo kết quả của chương trình "Tổng kiểm kê toàn quốc, tháng 1/2001",tính đến năm 2000, nước ta có khoảng 10,9 triệu ha rừng, trong đó bao gồm 9,4 triệu ha rừng tự nhiên kể cả những rừng Trung bình đã được phục hồi và 1,5 triệu ha rừng trồng, với độ che phủ chung của cả nước là 33,2% đất tự nhiên[10].

 Trong 10 năm trở lại đây nhờ có các chính sách xã hội hóa ngành lâm nghiệp mà diện tích rừng ngày càng tăng, đất trống đồi núi trọc giảm. Các giải pháp kỹ thuật dựa trên cơ sở lợi dụng triệt để khả năng tái sinh, diễn thế tự nhiên của thảm thực vật cùng với các giải pháp đúng đắn về chính sách đất đai, vốn, lao động đã góp phần nâng cao độ che phủ rừng của cả nước. Tuy nhiên đối với hệ thống các diện tích rừng đặc dụng việc khai thác và sử dụng quá mức tài nguyên rừng, công tác quản lý bảo vệ rừng kém hiệu quả làm cho rừng giảm sút nhanh về giá trị đa dạng sinh học và khả năng phòng hộ đầu nguồn. Những tác động này đã ảnh hưởng lớn đến khả năng tồn tại của rừng, làm xáo trộn các quy luật cấu trúc và tái sinh tự nhiên của rừng, diễn thế rừng đi theo chiều hướng tiêu cực.

Thực trạng suy giảm nhanh chóng cả số lượng và chất lượng của rừng đặc dụng đặt ra cho các nhà làm công tác lâm nghiệp một nhiệm vụ cấp bách là bảo tồn, phát triển nguyên vẹn hệ sinh thái, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao về gỗ, củi, giá trị đa dạng sinh học và bảo vệ môi trường. Trong quản lý rừng, sử dụng hệ thống các giải pháp kỹ thuật lâm sinh là biện pháp kỹ thuật then chốt để cải thiện và làm cho rừng có cấu trúc phù hợp nhất với mục đích quản lý. Thực tiễn đã chứng minh rằng các giải pháp nhằm phục hồi rừng, quản lý rừng bền vững chỉ có thể giải quyết  thoả đáng một khi có sự hiểu biết đầy đủ về bản chất quy luật sống của hệ sinh thái rừng. Do đó nghiên cứu cấu trúc rừng được xem là cơ sở quan trọng nhất, giúp các nhà lâm nghiệp có thể chủ động trong việc xác lập các kế hoạch và biện pháp kỹ thuật tác động chính xác vào rừng, góp phần quản lý và kinh doanh rừng lâu bền.

Ở nước ta, các công trình nghiên cứu về cấu trúc rừng chủ yếu tập trung vào đối tượng là rừng trồng, rừng phòng hộ. Các công trình nghiên cứu về cấu trúc và tái sinh của thảm thực vật rừng trong rừng đặc dụng còn ít. Vì vậy các giải pháp kỹ thuật lâm sinh nhằm quản lý, bảo vệ bền vững diện tích rừng đặc dụng còn thiếu cơ sở khoa học.

Vườn Quốc gia Hoàng Liên được thành lập theo Quyết định số 90/2002/QĐ-TTg ngày 12/7/2002 của Thủ tướng Chính phủ với tổng diện tích là 29.845ha. trên địa bàn 4 xã thuộc huyện Sa Pa tỉnh Lào Cai và 2 xã thuộc huyện Tam Đường tỉnh Lai Châu. Trước khi trở thành Vườn Quốc gia Hoàng Liên thì trên khu vực rừng Hoàng Liên hiện tượng chặt phá, khai thác lâm sản trái phép, cháy rừng xảy ra liên tục làm cho chất lượng rừng bị giảm sút nghiêm trọng. Từ khi trở thành VQG, thảm thực vật ở đây đã được bảo vệ tốt hơn,tình trạng chặt phá,cháy rừng rừng đã giảm nhiều, song do việc người dân sinh sống trong vùng lõi VQG nên việc khai thác nguồn tài nguyên rừng vẫn xảy ra, sức ép lên tài nguyên rừng và đất rừng là rất lớn, mặt khác diện tích trồng cây thảo quả dưới tán rừng đặc dụng ngày càng mở rộng đã làm thay đổi diện mạo, cấu trúc rừng, nhất là ở các lâm phần không được quản lý tốt. Cho tới nay đã có nhiều nhà khoa học nghiên cứu về hệ động thực vật, đa dạng sinh học của VQG Hoàng Liên nhưng chưa có công trình nghiên cứu về đặc điểm cấu trúc rừng nhằm bảo tồn các hệ sinh thái rừng á nhiệt đới và ôn đới trên núi cao còn lại ở Việt Nam.

Do vậy nghiên cứu các kiểu thảm thực vật rừng để mô tả hoàn thiện hơn về hệ sinh thái rừng với các cấu trúc tầng thứ, thành phần loài cây, mối quan hệ sinh thái giữa các yếu tố là hết sức cần thiết.

Trước thực tiễn đó, tôi thực hiện đề tài: “Nghiên cứu một số đặc điểm cấu trúc rừng trong một số trạng thái thảm thực vật ở Vườn Quốc gia Hoàng Liên tỉnh Lào Cai”.
Để tiếp tục nghiên cứu Luận văn mời độc giả liên hệ với tác giả Luận văn: Ông Nguyễn Văn Năm; Số ĐT: 0983.917.316; Email: nvnam-vqghl@laocai.gov.vn